Tôn sư trọng đạo là một truyền thống lâu đời quý báu của dân tộc ta. Truyền thống đó từ xa xưa đã được nhân dân ta lưu truyền trong những câu tục ngữ, ca dao mà mọi người đều thấy quen thuộc: “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư”, “Không thầy đố mày làm nên”, “Muốn sang thì bắc cầu kiều, muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy”.
Lịch sử giáo dục của dân tộc ta cũng sẽ còn ghi mãi công lao những người thầy tiêu biểu, được nhân dân mãi mãi tôn vinh, gương sáng còn lan tỏa đến ngày nay như thầy Đỗ Năng Tế (thầy dạy cả văn lẫn võ cho hai chị em Trưng Trắc và Trưng Nhị), thầy Chu Văn An, thầy Nguyễn Bỉnh Khiêm, thầy Nguyễn Đình Chiểu. Những người thầy đó đã để lại những tấm gương sáng về đạo làm thầy, không màng danh lợi, không chuộng hư vinh, hết lòng đào tạo bao thế hệ học trò, con em nhân dân phò đời giúp nước, làm rạng rỡ những trang sử vẻ vang của dân tộc.
Truyền thống tôn sư trọng đạo còn được thể hiện ở một phong tục đẹp của nhân dân ta. Hằng năm, cứ mỗi độ Tết đến Xuân về, ông bà, cha mẹ lại không quên nhắc nhở con cháu đi chúc Tết “mồng một tết cha, mồng hai tết mẹ, mồng ba tết thầy”. Trong không khí “vui như Tết”, mọi người vẫn không quên dành cho những người thầy sự quan tâm đầy tình nghĩa. Truyền thống tôn sư trọng đạo hôm nay vẫn đang được nhân dân ta và bao thế hệ học trò tiếp tục gìn giữ và phát huy. Hằng năm, bên cạnh tục “mồng ba tết thầy”, vào dịp 20 - 11, nhân dân ta và các thế hệ học trò lại tổ chức thăm hỏi, quan tâm hoặc trao đổi với các Nhà giáo về sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ. Đây cũng là dịp toàn xã hội động viên, cổ vũ các Nhà giáo vượt mọi khó khăn, nêu cao ý thức trách nhiệm, làm tròn sứ mệnh “trồng người” vẻ vang của mình.
Vậy, vì sao chúng ta lấy ngày 20 - 11 hằng năm là Ngày Nhà giáo Việt Nam. Ngày Nhà giáo Việt Nam 20 - 11 bắt đầu được tổ chức từ bao giờ, tháng 7 - 1946 tại Paris (thủ đô Cộng hòa Pháp), một tổ chức các Nhà giáo tiến bộ trên thế giới được thành lập lấy tên là “Liên hiệp Quốc tế các Công đoàn Giáo dục” (Federation International Syndicale des Enseignats, viết tắt là FISE). Ba năm sau, vào năm 1949, tại Vasava (thủ đô Ba Lan), tổ chức FISE họp Hội nghị thông qua một bản Hiến chương gồm 15 chương với nội dung chủ yếu là xây dựng nền giáo dục tiến bộ, bảo vệ những quyền lợi vật chất và tinh thần chính đáng của nghề dạy học, tôn vinh vai trò cao quý của Nhà giáo.
Ngày 22 - 7 - 1951, Công đoàn giáo dục Việt Nam được thành lập. Vào thời điểm đó, tuy cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta đang diễn ra hết sức quyết liệt nhưng Công đoàn giáo dục Việt Nam đã tìm mọi cách đặt quan hệ với FISE để tranh thủ các diễn đàn quốc tế tố cáo âm mưu, thủ đoạn và tội ác của thực dân Pháp và can thiệp của Mỹ đối với nhân dân ta cũng như đối với giáo viên và học sinh. Tháng 2 - 1953, tổ chức FISE họp Hội nghị tại Viên (thủ đô nước Áo) có mời Công đoàn giáo dục Việt Nam tham dự. Đoàn đại biểu Công đoàn giáo dục Việt Nam do Thứ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Khánh Toàn dẫn đầu đã tham dự hội nghị. Tại hội nghị này, Công đoàn giáo dục Việt Nam được kết nạp vào tổ chức FISE.
Từ ngày 26 đến 30 - 8 - 1957, tại Vacsava (thủ đô Ba Lan), Hội nghị FISE được tổ chức có đại biểu của 57 nước tham dự, trong đó có đoàn đại biểu của Công đoàn giáo dục Việt Nam. Hội nghị đã thông qua bản Hiến chương Quốc tế các Nhà giáo và quyết định lấy ngày 20 - 11 hằng năm là ngày “Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo”. Ngày 20 - 11 - 1958, lần đầu tiên ngành giáo dục Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa long trọng tổ chức kỉ niệm “Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo” trên toàn miền Bắc từ thành thị đến nông thôn, từ đồng bằng đến miền núi. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, mặc dù chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ diễn ra rất ác liệt, ngày 20 - 11 vẫn là ngày hội được tổ chức rộng rãi trong nhân dân, nhất là trong các thầy, cô giáo, cán bộ ngành giáo dục và học sinh, sinh viên.
Sau đại thắng mùa xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, nền giáo dục cả nước thống nhất và bước vào thời kì xây dựng nền giáo dục mới dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đến đây, “Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo” đã hoàn thành sứ mệnh với giáo giới Việt Nam. Nhưng với truyền thống tôn sư trọng đạo, ngày 20 - 11 đã đi vào trí nhớ, tình cảm của mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam, trở thành hoạt động chủ động và tự giác được tổ chức đều đặn hằng năm. Nhân dân Việt Nam mà trước hết là giáo viên, học sinh, sinh viên và phụ huynh luôn mong muốn mỗi năm có một ngày để thể hiện tình cảm và tôn vinh nhà giáo. Theo đề nghị của Bộ Giáo dục (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo), ngày 28 - 9 - 1982, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ra Quyết định số 167/HĐBT về Ngày Nhà giáo Việt Nam. Ngay tại Điều 1, Quyết định ghi rõ “Từ nay hằng năm sẽ lấy ngày 20 - 11 là Ngày Nhà giáo Việt Nam”. Như vậy, ngày 20 - 11 - 1982 là Ngày Nhà giáo Việt Nam đầu tiên và cũng từ đó, ngày này trở thành ngày hội truyền thống Nhà giáo Việt Nam.
Ngày 2 - 12 - 1998, tại kỳ họp thứ tư, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa X đã thông qua Luật Giáo dục (1998). Điều 66 luật này quy định: “Ngày 20 - 11 hằng năm là Ngày Nhà giáo Việt Nam”. Ngày 14 - 6 - 2005 tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI đã thông qua Luật Giáo dục 2005. Điều 76 luật này quy định: “Ngày 20 tháng 11 hằng năm là ngày Nhà giáo Việt Nam”. Những quyết định và điều luật trên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, thể hiện sự tôn vinh của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đối với vị trí, vai trò của Nhà giáo trong sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nắm vững lịch sử Ngày Nhà giáo Việt Nam cũng nhắc nhở mỗi chúng ta khi kỉ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam 20 - 11 không nhầm lẫn với “Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo” - một hoạt động đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử với giáo giới Việt Nam.
(Sưu tầm)